Het lijkt wel of de wereld steeds meer wordt opgedeeld in mensen die hulp nodig hebben en mensen die die hulp geven. Onze prestatiemaatschappij jaagt veel dertigers en veertigers over de kop, er komen steeds meer zorgbehoeftige ouderen en ook veel jongeren hebben het zwaar. Hulpeloosheid roept hulp of solidariteit op; dat zit in onze aard. Giro 555 stroomt vol als er een aardbeving, hongersnood of andere ramp is gebeurd. Volgens de filosoof Emanuel Levinas gaat er ook in de intermenselijke verhoudingen van elk mens een aangeboren appèl uit om gezien en geholpen te worden door de ander. Waar nood is komt (meestal) redding.
Dus komen er steeds meer maatschappelijk werkers en psychologen, mantelzorgers en andere vrijwilligers. Mooi in evenwicht, zou je zeggen. Maar wie zorgt er voor de helpers? Een helper – beroepsmatig of particulier en vaak een vrouw – staat vaak al klaar voordat iemand erom heeft durven vragen. Ze kan het leed van anderen bijna lichamelijk meevoelen. Ze kan gul delen en zelfs dingen weggeven die ze eigenlijk zelf nodig heeft. Bovendien is ze goed in het hooghouden van talloze ballen tegelijk.
Omdat ze een groot verantwoordelijkheids besef heeft, loopt ze gevaar om te vaak en te ver over haar eigen grenzen te gaan. Soms lijkt het zelfs alsof ze ‘nee’ zegt tegen zichzelf, als ze ‘ja’ zegt tegen een ander. Vaak is ze zelf een slechte hulpvrager omdat ze vindt dat ze zelf alles moet oplossen. De ironie is dat juist helpers ruim vertegenwoordigd zijn bij burnouts en overspannenheid.
Aan overspannenheid gaat altijd een verstoorde balans vooraf: tussen geven en ontvangen, tussen werk en privé, tussen actief zijn en uitrusten. Met als gevolg dat de draaglast groter wordt dan de draagkracht. Als iemand dan ook nog slordig met zijn/haar energie omgaat, is het hek van de dam. Vergelijk het maar met een afwateringskanaal: dat loost het water onmiddellijk dat binnenkomt. Bij een waterbekken is dat anders. Een waterbekken wacht totdat het geheel vol is. Dan pas begint het óver te lopen. Een waterbekken deelt uit van eigen volheid terwijl het zelf gevuld blijft.
We kunnen niet zonder helpers: ze zijn het cement van de samenleving. Dat bleek wel bij de Corona crisis. Maar om helpers zelf gezond te houden is er meer nodig dan applaus. Bv. de mogelijkheid om zich regelmatig terug te trekken voor rust en reflectie.
Gelukkig bieden veel kloosters daarvoor ruimte, stilte met soms ook een deskundige begeleiding. Zoals in Dominicanenklooster Huissen, die o.a. de ‘Meerdaagse retraite Minder doen, meer zijn‘ (7 – 10 april 2024) aanbiedt, die speciaal is ontworpen voor hulpverleners en andere helpers.
