bezinning, bezieling, beweging

Wie ben ik als niemand meer kijkt. Wie ben ik nu ik ouder ben.

Ruim 2,5 jaar geleden stond professor psychologie Liesbeth Woertman midden in het leven. Tijdens de eerste corona lockdown viel ineens heel veel weg. Ze kon haar kleinkinderen niet zien en ze kon haar moeder niet bezoeken. Ze ging met pensioen en kon vanwege corona geen afscheid nemen van collega’s en studenten. Alle rollen die ze had, vielen abrupt stil. Toen drong de vraag ‘’wie ben ik’’ zich bij haar op. Wie ben je als alles weg valt, als je niet meer wordt aangesproken op waar je goed in bent. Dat was ingrijpend en toen ontstond het idee om hierover een boek te schrijven. Wie ben ik als niemand meer kijkt heet het boek. Eind juni jl. is het boek gepresenteerd tijdens een inspiratiemiddag in de kapel van het klooster.

Ouder worden

“Vroeger was je oud als je met pensioen ging. Nu is een groot deel van de mensen die met pensioen gaan nog vitaal en leven ze gemiddeld nog zo’n 20 jaar en is er lang niet altijd sprake van ‘’lek en gebrek’’. Dat is een nieuwe situatie in onze samenleving en de vraag is hoe we hiermee omgaan. Ouderen zijn veelal nog vitaal en kunnen na hun pensioen nog vele jaren een bijdrage leveren. Op dit moment zijn er overal personeelstekorten. De overheid komt zelfs met een plan om jongeren uit de voorsteden van Parijs in ons land te laten werken. Ik heb nog niemand gehoord die voorstelde om ouderen, die dat willen, de mogelijkheid te bieden om door te werken.


In onze samenleving bestaat er een negatief beeld over ouderen en zeker over oudere vrouwen. Vrouwen worden niet veel gezien als een bron van kennis en wijsheid. Dat geldt minder voor mannen. Men vindt dat vrouwen eerder aftakelen dan mannen en vrouwen worden sneller afgeschreven. Terwijl vrouwen die wijsheid ook hebben en juist vrouwen heel veel vrijwilligerswerk verrichten in de samenleving.


Het is belangrijk dat we niet meegaan in het verhaal van aftakeling en vrouwen afschrijven. Er komt ook veel voor terug en als we met pensioen gaan vallen ook sommige zorgen en verplichtingen weg.  We kunnen rustiger gaan leven en het is ook belangrijk om de tijd te nemen, bijvoorbeeld te gaan wandelen en aandacht te geven aan wat we doen en ook onze innerlijke wereld serieus te nemen en je af te vragen wat wezenlijk is voor jou. Dan kan je pensionering een fase worden om je identiteit weer naar boven te laten komen, wie ben je en wat betekent vrouw zijn. In elke levensfase is er verlies en verdriet, maar ook bloei en ontwikkeling. Ik zie het leven meer als een spiraal van verlies én bloei. Als we kunnen leven vanuit het idee van overvloed en van delen in plaats van tekort en concurrentie, dan ontstaat er een enorme ruimte en dan vinden we veel meer dingen mooi. Kunnen we ouder worden zien als een spannende open levensfase, die we met verwondering nieuwsgierig ontdekken? Dan kan ouder worden een fase zijn van genieten van je wijsheid en je eigenheid en een fase van innerlijke rust én kun je als oudere bijdragen aan de samenleving en aan andere generaties”.

Schoonheid
“Natuurlijk is het lastig om om te gaan met dingen die wegvallen en die minder worden, zoals je gezondheid. Maar ouderen kunnen met hun levenservaring nog veel bijdragen en van betekenis zijn voor anderen. Belangrijk ook dat we schoonheid niet zien als perfect zijn, maar meer als vitaal zijn, uitstraling hebben en een bron van wijsheid zijn voor anderen”.

Moediger
“Gezien alle ontwikkelingen in de wereld en rondom het klimaat is het ook belangrijk dat we, zeker als ouderen, moediger worden, ons meer uitspreken en ook meer de verantwoordelijkheid nemen. Zeker ouderen weten wel hoe het zit en wat er nodig is. We hebben steeds maar geloofd in economische groei. We weten al lang dat dat anders moet, maar we hebben onze kop ook in het zand gestoken. Laten we ons meer uitspreken. Soms kan een kleine groep of een eenling een enorme impact hebben. Kijk maar naar Martin Luther King. Kunnen we een tandje moediger zijn en dat geldt natuurlijk ook voor mij?”

Leren leven met minder
“We leren ook niet meer om te gaan met minder of met tegenvallers en verdriet. Als we jong zijn dan bruisen we van ambitie en denken we soms dat alles kan. Maar verdriet en pijn horen er ook bij en daar is amper ruimte voor. Onze kleine kinderen voeden we op als prinsjes en prinsesjes. Alles wordt geregeld voor ze en we doen ons best om bij hen alle pijn en teleurstelling te voorkomen. Dat is natuurlijk prima, maar laten we ze ook leren dat dat ‘minder’ er bij hoort. Daar worden we juist sterk en veerkrachtig van. Als we dat niet in ons leven leren, wordt het ouder worden ook lastiger. Als we dat meer leren, dan helpt ons dat ook als we ouder worden”

Een paar jaar met pensioen
“Ik ben nu een paar jaar met pensioen en het gaat goed met me. Ik mis de intellectuele uitdagingen en de nieuwe ideeën waar ik in mijn werk zo van genoot, nog steeds. Maar ik heb er ook veel voor terug gekregen. Ik ga minder dingen uit de weg en heb meer innerlijke rust.  Het lukt me om scherp te blijven en ook rustiger te zijn, minder fel en minder belerend. Ik geniet nu volop van het oma zijn. Ik wou dat ik toen mijn kinderen klein waren, de rust had gehad die ik nu ervaar als oma. Ik voel me rustig én scherp. Ik benoem meer dingen en leef meer van binnenuit. Wie had dat kunnen bedenken.

Tijdens het schrijven van mijn boek besefte ik hoe belangrijk rolmodellen voor mij waren, zoals Andreas Burnier. Andreas leefde tegen de tijdgeest in en deed dingen die in die tijd niet pasten; nieuwe en oorspronkelijke dingen. Andreas was niet bezig met in welk vakje ze behoorde, maar deed nieuwe en oorspronkelijke dingen die bij haar pasten. Ik wil ook nog graag zo lang mogelijk bijdragen aan een mooiere samenleving en aan het levensgeluk van jongere generaties. Ik wil ze graag  bemoedigen om te zoeken naar wie ze zijn, om schoonheid niet als perfectie te zien en om eerder te beginnen om te leren gelukkig te zijn met minder”.  


Prof.dr. Liesbeth Woertman (1954) is emeritus hoogleraar psychologie aan de Universiteit Utrecht. Zij promoveerde in 1994 op het onderwerp lichaamsbeelden. Eerder schreef zij Moeders mooiste, Psychologie van het uiterlijk en Je bent al mooi. In 2022 verscheen haar nieuwste boek Wie ben ik als niemand kijkt?


Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *