Binnen een paar minuten praten we al over stemgeven aan pijn en over reisgenoot zijn in het donker.Een bijzonder gesprek met Margreet Roos en Pete Pronk, bijzondere mensen, die prachtige programma’s begeleiden in ons klooster en die me de laatste jaren steeds dierbaarder zijn geworden. Margreet is geestelijk verzorger in de GGZ en Pete is verhalenverteller en begeleider stemexpressie, maar bovenal zijn het lieve mensen die niet bang zijn voor het donker in hun eigen leven en die reisgenoot zijn in het donker van een ander.
Pijn
Soms is het donker in ons leven. Er is een grote angst of een heftige herinnering waar we mee moeten zien te leven. We hebben in ons leven de neiging aangeleerd om die pijn en die angst heen te gaan en het diep weg te stoppen. We zijn bang voor die pijn en hebben manieren en mechanismen aangeleerd om de pijn weg te drukken en om te overleven. We weten diep in ons dat dit niet klopt, maar we stellen het moment zo lang mogelijk uit, om echt iets met die pijn te doen. Hoe harder we de pijn weg drukken, hoe sterker het op een onverwacht moment de kop op lijkt te steken. Vroeg of laat kunnen we niet meer om onze pijn heen.
Soms is het donker. Als je bij je pijn komt, stokt je adem. Heb je dan het lef om het vol te houden en niet meer om de pijn heen te gaan. Pete en Margreet hebben geleerd om af te dalen naar die pijn en ook stem te geven aan die pijn en angst. Beiden zijn geïnspireerd door het gedachtegoed van het Roy Hart Theater. Dat heeft hen geleerd hoe je de pijn stem kunt geven. “Ieder mens wil ten diepte stem geven aan dat wat er in hem of haar leeft. Adem het leven en vertel, zing of hoor het verhaal dat in je woont”, zegt Pete.
Reisgenoot
In het donker zijn is een hele klus en de verleidingen om er toch om heen te gaan zijn enorm. Af te dalen naar dat donker kun je bijna niet alleen. Je hebt dan mensen nodig die je bij je zijn. Die ander kan meelopen met de mensen in hun donker, maar kan ze niet dragen. Ze moeten het zelf doen, maar dat er een ander bij is, is van groot belang. Het gaat om meewandelen in het donker en mee afdalen. Geen adviezen of tips geven of zeggen dat het wel meevalt, maar echt kijken naar de ander en iemand zien zoals hij of zij is. Dan ben je reisgenoot en dat kun je alleen als je je eigen donkerte kent en er niet bang voor bent. Margreet zegt dat afdalen in haar donkerte nodig is om contact met haar bron te kunnen versterken. Haar werk als geestelijk verzorger in de GGZ is voor haar voedend. Het contact met haar cliënten helpt haar om bij haar eigen donkerte te komen. “De verhalen die mensen delen raken vaak diep, dat doet ook iets met mij en maken mij open voor mijn eigen kwetsbaarheid, doorbreken mijn eigen mechanismen van flink zijn en doorgaan. In de ogen van de ander ontdek je meer jezelf. Het herkennen van het donker bij anderen werkt helend. Je hebt de ander nodig , juist in het donker. Het is elke keer weer een wonder om reisgenoot te mogen zijn”, aldus Margreet.
Herstelverhalen
Sinds een aantal jaren begeleiden Margreet en Pete in het klooster herstelweken voor mensen die in de psychiatrie terecht zijn gekomen. Het doel van de weken is om stapsgewijs te ontdekken dat ieders verhaal ertoe doet, dat iedereen ertoe doet zoals je bent met al onze lichte en donkere kanten. De weken zijn er om mensen met een psychische aandoening een stem te geven en hen in hun kracht te zetten, met behulp van creatieve en expressieve werkvormen.
De deelnemers vertellen aan het eind van de week en vaak ook achteraf dat deelname aan de week hen gesterkt heeft, dat er weer ruimte en vertrouwen is om vrijer te ademen. Weer stapje voor stapje hun eigen-wijze weg gaan naar wie ze werkelijk zijn… moedig, kwetsbaar en krachtig. Tijdens de week komt er iets tevoorschijn, op deze veilige plek in het klooster met medereizigers die het donker zo goed kennen Dat is een godsgeschenk, zegt Pete.
Van donker naar licht
Het donker is heftig maar het kan enorm krachtig zijn en ook leven-gevend. In het donker kunnen dingen tevoorschijn komen die anders niet tevoorschijn komen. In het donker kunnen we onze wortels leren kennen. Daar is lef voor nodig. Via het donker kunnen we er bij komen. Soms is er in je leven een periode van niet-weten en van dolen nodig lijkt het, om ons harnas te kunnen openen en bij onze bron te komen. There is a crack in everything. That’s how the light comes in, zingt Leonard Cohen zo treffend. Onze eigen barsten brengen ons ook bij het licht. Door het donker heen kunnen we bij het licht komen en heel in gebrokenheid zijn. Sterren zie je alleen in het donker.
Pete haalt het bijbelse verhaal van Jakob aan. “Hij vecht in de nacht met een engel en raakt gewond. Hij komt niet ongeschonden uit de strijd en loopt een barst op. Aan het eind van het verhaal komt de zon op. Met zijn wond kan hij verder leven en heeft nog een bijzondere toekomst voor zich. Hij komt door het donker in het licht kun je zeggen”.
Zijn we het ruimte geven aan het donker in onze maatschappij niet helemaal kwijt geraakt? We zijn erg gericht op het wegdrukken van de pijn. We nemen een pilletje tegen de pijn en kijken zo lang mogelijk hoe we onze barsten en littekens kunnen verbergen of wegpoetsen. Er is alleen maar ruimte voor succes, perfectie en voor de buitenkant. Pijn, angst of kwetsbaarheid mag er niet zijn, zo lijkt het. Kunnen we nog ruimte geven aan pijn en kunnen we elkaars reisgenoot in het donker zijn? In alles zit een barst. Ook in ons. Ook via onze barsten kan het licht binnenkomen. Kunnen we onze barstjes en barsten omarmen en echt geloven dat we helemaal goed zijn zoals we zijn?
Anthem van Leonard Cohen
De vogels, ze zongen bij het ochtendgloren
Begin opnieuw hoorde ik ze zeggen
Blijf niet stilstaan bij wat voorbij is
of wat nog komen gaat
Ah, de oorlogen zullen verder worden gestreden
De vrome duiven zij zullen weer gevangen worden
gekocht en verkocht en weerom gekocht
de duif is nooit vrij.
We hebben gevraagd naar aanwijzingen
De tekens werden ons gestuurd
De oorsprong verraden
Het huwelijk uitgeraasd
Ja, het weduwschap van elke regering,
tekenen die we allen zien.
Ik kan niet meer verder gaan
met de losbandige massa
terwijl de moordenaars op hoge postjes
hun gebeden hardop opzeggen
Maar ze zijn samengekomen, ze hebben vergaderd
een donderwolk en ze gaan nog van mij horen
Je kunt een stukje bijdragen
maar je zult niet delen in het totaal
Je kunt de opmars tot staan brengen,
er is geen tromgeroffel
Elk hart, elk liefhebbend hart zal komen
maar als een vluchteling.
Luidt de klokken die kunnen luiden
Laat de volmaaktheid los
In alles zit een barst
Zo komt het licht naar binnen
Aalt Bakker is Directeur stichting Dominicanenklooster Huissen.
Pete Pronk en Margreet Roos begeleiden samen de midweken ‘Jouw verhaal doet ertoe – Vrij vertellen van je eigen herstelverhaal’ voor mensen die in de psychiatrie terecht zijn gekomen.