bezinning, bezieling, beweging

Ontmoeting van twee zwangere vrouwen

De 1e lezing in de reeks Hemel en aarde zijn wij – online Advent en Kerstmis in Huissen. Tijdens deze reeks ontvangen deelnemers in de Adventsperiode 2 x per week een overdenking. Een keer als tekst en audiobestand en een keer een video. Aanmelden voor deze reeks kan ook nog via www.kloosterhuissen.nl/online-advent-en-kerstmis/

Het thema van deze eerste week is Verwachting: zwanger zijn van het geheim. Martina Heinrichs, feministisch theologe in dienst van het Dominicanenklooster Huissen, schreef hierover onderstaande overdenking.

Je kunt de tekst van Martina hieronder lezen, of beluisteren als een audiobestand. Deze duurt ruim 10 minuten. De keuze is aan jou.


Ontmoeting van twee zwangere vrouwen
Het Bijbelverhaal uit het Lucasevangelie (zie de Bijbeltekst hier onder) over de ontmoeting van de twee zwangere vrouwen Maria en Elisabeth klinkt van oudsher op de derde zondag van advent “Gaudete”. Dat betekent: verheugt u. Deze zondag is een feestelijke dag van vreugde en blijdschap. Over nieuw leven dat in de schoot van beide vrouwen groeit, over de naderende komst van de Messias, de verlosser en bevrijder die niet meer ver is. Vierduizend jaar lang heeft men op hem, op zijn aankomst (Latijns: adventus) gewacht. Elke week van de vier adventszondagen staat voor duizend jaar. Elke kaars op de adventskrans brengt ons dichterbij het licht van kerstmis. Eigenlijk hoort dus de adventstijd ingetogen, stil en donker te zijn met ruimte voor bezinning op wat we verwachten, op wat onze hoop is en op wat ertoe doet in ons leven. Ooit werd er zelfs gevast in de adventstijd. Daarin heeft oorspronkelijk de schreeuwerige commercie en lichtvervuiling rondom Black Friday, Sinterklaas en Kerstmis geen plaats.
 
Dit verhaal is een van de weinige beelden en vertellingen in de bijbel waarin vrouwen en hun leefwereld centraal staan. Dit spreekt mij bijzonder aan. Beide vrouwen zijn op een wonderbaarlijke wijze zwanger geraakt: eerst Elisabeth die al op leeftijd is en er niet meer op heeft durven hopen, dan Maria, een jonge vrouw, uitgehuwelijkt aan een veel oudere Josef met wie zij nog geen gemeenschap heeft gehad. Hoe is het mogelijk? Dit allemaal om de bijzonderheid te benadrukken van de mens die geboren gaat worden. Waarbij het wel belangrijk is, een zoon te baren, dat wel. Daar gaat het uiteindelijk ook om in een patriarchale samenleving.
 
Maria bezoekt haar nicht Elisabeth in het bergland van Judea. Elisabeth zal de moeder worden van Johannes, de doper. Maria is in verwachting van Jezus die later gedoopt zal worden door diezelfde Johannes. Als Elisabeth bij binnenkomst de stem van Maria hoort, trappelt het kindje in haar schoot. En ze voelt dat hier iets bijzonders aan de hand is, in Bijbelse taal: ze wordt vervuld van de Heilige Geest. Elisabeth looft en prijst God om dit geheim van nieuw leven dat op komst is.
 
De lofzang van Maria
En dan antwoordt Maria met haar lofzang over de grote dingen die God aan haar heeft gedaan. Deze lofzang, het Magnificat, gaat terug op de lofzang van Hanna in het Eerste Testament (1 Samuel 2,1-10), die haar dankbaarheid uitspreekt over een even wonderlijke zwangerschap. Op hoge leeftijd baart zij een zoon: Samuel die later koning zal worden. De lofzang van Maria is beroemd geworden in onze cultuurgeschiedenis en door vele componisten, onder anderen Bach, Caldara, Monteverdi, Schubert, Penderecki en Pärt op muziek gezet. En de visitatie, het bezoek van Maria aan Elisabeth is een veel voorkomend motief in de beeldende- en schilderkunst. In het Magnificat prijst Maria God niet alleen voor het nieuwe en bijzondere leven dat in haar, een gewone jonge vrouw van eenvoudige afkomst, groeit. Ze weet God ook aan de kant van de armen, de hongerenden, die hij beschermt tegen de machtigen op hun hoge tronen en tegen de rijken die hij met lege handen wegstuurt.
Het beeld van het brave meisje Maria dat ja zegt tegen de engel Gabriël bij de aankondiging van haar – onbegrijpelijke en ongewone – zwangerschap en gedwee alles over zich heen laat komen, wordt met deze maatschappijkritische lofzang stevig gecorrigeerd. Het is een aanklacht tegen het onrecht van de tweedeling in armen en rijken, in hongerigen en verzadigden. Dit is mensenwerk en niet door God gewild. God staat aan de onderkant van de samenleving en is solidair met de armen.
 
Verwachting van en hoop op nieuw leven
In de donkere dagen van advent hopen ook wij naar het licht toe te groeien, naar hernieuwde levensvreugde en onderlinge verbinding, naar vertrouwen in de toekomst ondanks donkere tijden die we mee maken: de coronacrisis met haar beperkingen en maatschappelijke spanningen, de klimaatverandering die zojuist weer in Glasgow onder onze aandacht gebracht werd, de groeiende armoede in de wereld, onderdrukking, geweld en oorlogen en ga zo maar door. In zijn encycliek “Laudato Si”– wat betekent “wees geprezen”, dus ook een lofzang – uit 2015, bracht paus Franciscus zijn zorg om ons gemeenschappelijk huis, de wereld, Moeder Aarde, naar voren. Hij stelt er de christelijke hoop tegenover. “Mogen onze strijd en onze zorg voor deze planeet ons de vreugde van de hoop niet ontnemen.” “De hoop nodigt ons uit te erkennen dat er altijd een uitweg is, dat wij altijd van koers kunnen veranderen, dat wij altijd iets kunnen doen om de problemen op te lossen.”

Dat is het geheim van nieuw leven, nog onzichtbaar in de moederschoot, maar voor Maria en Elisabeth wel duidelijk voelbaar: bij de ontmoeting springt het kind op van vreugde in de buik van Elisabeth. Mogen wij deze vreugde en deze hoop ervaren op weg naar het licht van kerstmis, in onderlinge solidariteit en verbondenheid.
Lucas 1:39-56 (HTB)
Kort daarop reisde Maria zo vlug zij kon naar het bergland van Judea om Elisabeth te bezoeken. Zij ging het huis van Zacharias binnen en groette Elisabeth. Toen Elisabeth de groet van Maria hoorde, begon het kind in haar buik te trappelen. En Elisabeth zelf werd vol van de Heilige Geest. Zij jubelde het uit en zei tegen Maria: ‘Jij bent de meest gezegende vrouw van de hele wereld en jouw kind draagt Gods zegen. Wat een eer dat de moeder van mijn Here bij mij op bezoek komt. Want toen je binnenkwam en ik je stem hoorde, begon het kind in mijn buik te trappelen van blijdschap. Jij hebt geloofd dat God zou doen wat Hij zei. Wat een geluk!’ Maria antwoordde: ‘Ik prijs de Here met mijn hele hart! Ik kan mijn blijdschap niet op! God, mijn Redder, heeft aan mij gedacht. En ik ben maar een gewone vrouw. Nu zullen de mensen altijd en overal zeggen dat ik bevoorrecht ben, want de machtige, heilige God heeft grote dingen voor mij gedaan. Hij is altijd goed voor mensen, die ontzag voor Hem hebben. Hij heeft laten zien hoe groot en machtig Hij is. Hij heeft hoogmoedige mensen in verwarring gebracht en vorsten van hun troon gestoten. Maar gewone mensen zijn door Hem op een voetstuk gezet. Hij heeft hongerigen overladen met het goede en rijken met lege handen weggestuurd. Hij heeft zijn knecht Israël geholpen. Hij is zijn belofte niet vergeten, want Hij had Abraham en zijn kinderen beloofd altijd goed voor hen te zijn.’ Maria bleef ongeveer drie maanden bij Elisabeth. Toen ging zij terug naar huis.

Mayke Mars (www.arttobeyou.com) maakt bij deze reeks prachtige aquarellen. De titel van de aquarel voor de eerste week is: “Zwanger zijn van het geheim”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *