Het woord ‘fotografie’ komt uit het Grieks en betekent letterlijk: schrijven met licht (φῶς, phōs: licht, en γράφειν, graphein: schrijven). Licht dat mij aanstoot, spreekt erg tot mij, omdat ik dat in mijn werk als fotograaf vaak aan den lijve mag ervaren. Fotograferen is meer dan een mooi plaatje schieten.
Ik kan me nog goed herinneren wanneer mijn liefde voor fotografie is begonnen. Op mijn twaalfde ging ik logeren bij een vriendinnetje in Markelo en mocht ik het fototoestel van mijn ouders meenemen. De spanning bij het ophalen van de foto’s herinner ik me nog als de dag van gisteren. In die tijd kon ik ook uren in de National Geographic bladeren en naar de foto’s kijken. Het kostte me moeite om ze bij het oud papier te doen.
Op mijn zestiende kocht ik mijn eigen Olympus trip. Tijdens mijn opleiding tot verpleegkundige zag een docent mijn foto’s van bomen weerspiegeld in water. Zij vond ze prachtig en bood aan om mijn foto’s zelf te gaan ontwikkelen en te vergroten in haar doka.
Jaren later, inmiddels met spiegelreflex camera, vroeg de psychologe die me begeleidde tijdens mijn burn-out: “waar word je niet moe van?” Mijn antwoord: fotograferen! Een lange zoektocht volgde. Ik voelde een verlangen meer met mijn fotografie te doen. Tijdens de communicatietrainingen en de coaching die ik gaf, merkte ik dat mensen geraakt waren door mijn foto’s. Er werd een andere laag in mensen aangeraakt. Als autodidact fotograaf maakte ik mezelf echter steeds weer klein. Ben ik wel goed genoeg? Wat wil ik nu echt met mijn fotografie?
Dit veranderde toen ik door een collega op het spoor van de contemplatieve fotografie werd gezet. “Je bent een Miksang fotografe!” zei ze opgewonden. ‘Miksang’ is een Tibetaans woord, dat zich het best als “goed oog” laat vertalen. Het is geïnspireerd op de ideeën van meditatieleraar, kunstenaar en geleerde Chögyam Trungpa Rinpoche, met name zijn leringen over de aard van waarneming en open ruimte als de basis van ons zien en zijn. ‘Goed’ heeft hier niet de betekenis van goed of slecht, zoals we gewend zijn deze te gebruiken. Het betekent dat de geest ontspannen en open is, vrij van onze interpretatie. Een kalme geest, een heldere kijk en een zacht hart komen samen in één enkel moment. Precies op die momenten voel ik me als fotograaf aangeraakt en helemaal in het nu. De blijdschap en trots die ik voel als het me gelukt is om mijn waarneming vast te leggen in een foto, is de drive in mijn werk als fotograaf.
Tegenwoordig geef ik ook cursussen ‘Anders kijken’, waarbij ik mijn cursisten langzaam meeneem in de wereld van de Miksang fotografie. Daar mag ik meedelen in hun blijdschap als ze weer in het nu kunnen zijn met fotografie. We hebben het dan ook niet over licht in de technische zin van het woord, maar over het licht dat je aanstoot.
“Achter de werkelijkheid ligt een andere dimensie verborgen. Als ik daar een glimp van mag opvangen ben ik gelukkig.” Dit schrijft een goede vriendin, Hieke Meppelink (beeldhouwster en sopraan). Ik ben het helemaal met haar eens! Fotografie is voor mij een oneindige reis. Het begint met vertrouwen in het eerste moment van onbevangen zien, waarna oprechtheid en ruimte om los te laten volgen, in verbinding met het Licht. Op die momenten mag ik een glimp opvangen van die andere dimensie. Dan voel ik me gelukkig.
Betty van Engelen is een autodidact fotograaf. Ze kijkt naar wat er is en wat haar verwondert. Als fotograaf is ze vooral op zoek naar het ‘ongeziene’. Ze laat ons verder kijken dan onze gebruikelijke blik. Naast fotograaf is Betty van Engelen ook trainer/coach rondom persoonlijk leiderschap en cultuurveranderingen in organisaties.
