De dagen zijn kort; binnen draaien we de verwarming een graadje hoger en branden we een extra lichtje. Het is winter, tijd van inkeer, rust en bezinning. Tijd om te luisteren naar je innerlijke bewegingen. Toch is het dikwijls heel moeilijk om tot rust te komen, omdat het denken zo’n belangrijk overwicht heeft in ons bestaan ten koste van de noodzaak om ook te ontspannen en los te laten. Dit los laten is juist van belang om weer op te kunnen laden voor een nieuw seizoen. Voor velen is het dan ook een moeilijke tijd als het licht buiten schaars is. Hoe gaan we om met het ritme van licht en duisternis in ons leven in een maatschappij die met name gericht is op actie en prestatie?
Het ritme van expansie en contractie
De seizoenen bewegen zich van uitbundige groei in de lente, het dragen van vruchten in de zomer, tot versterving in de herfst en schijnbare dood in de winter. Schijnbaar, want in wezen wordt de kiem van het nieuwe leven geboren in de schoot van de winter.
In ons drukke bestaan is het moeilijk om tot inkeer en bezinning te komen, mee te bewegen met de stroom van expansie en contractie. Het meest basale principe van het leven is het samentrekken en het zich ontvouwen, zowel in de natuur met haar seizoenen, eb en vloed, dag en nacht, als in elk levend wezen. Onze ademhaling en onze hartslag zijn daar mooie voorbeelden van. Als deze beweging verstoord raakt, stagneert onze energie en kunnen er klachten ontstaan, zowel op fysiek als op psychisch vlak. We ademen niet meer volledig door en bouwen zo spanningen op, die alleen opgelost kunnen worden door tijd te nemen en aandacht te besteden aan ons innerlijk. De verleiding om vooral naar buiten gericht te zijn is groot en ook heel gemakkelijk, door alles wat onze aandacht vraagt. Neem alleen al de mobiele telefoon. Van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat kijken we naar het licht op een scherm ten koste van de aandacht voor het licht in onszelf.
Wanneer we onze aandacht naar binnen richten, komen we onszelf tegen en dat willen of durven we lang niet altijd onder ogen te komen.
Onvrede of onbehagen over situaties in ons leven of gebeurtenissen uit het verleden zijn nu niet bepaald leuk om in ogenschouw te nemen. Toch is het van groot belang dat we hier wel de tijd voor nemen, te ervaren en te voelen wat weer in beweging wil komen, maar gestagneerd is geraakt door welke oorzaak dan ook. Met rust en de aandacht kan de weerstand smelten. Kunnen de tranen vloeien die hebben gewacht tot de tijd rijp is en kan de adem weer gaan stromen. De beweging naar buiten dient zich vanzelf aan, als we ook de tijd nemen om naar binnen te keren en te luisteren naar dat wat in onze grond leeft, zoals een plant zich opmaakt voor de komende lente, onttrokken aan het oog, maar vol van leven in de kern. Je zou kunnen zeggen dat we alleen de seizoenen in onszelf hoeven te volgen om ieder jaar weer een stukje te groeien.
Leren van de natuur
Terwijl ik dit schrijf, kijk ik geregeld naar mijn kat. Ze ligt behaaglijk opgekruld op een warm kleedje. Haar adem is regelmatig en ze oogt compleet veilig. Als ze wakker wordt, geeuwt ze allereerst, dan rekt ze zich volledig uit, gaat wat eten om vervolgens op zoek te gaan naar vogels en insecten. Met haar alerte ogen speurt ze door het raam. Springt op als ze iets signaleert dat haar aandacht vangt, om na een tijdje weer een rustplaats te zoeken, zich een paar keer om te wentelen, wat te snuffelen en weer in slaap te vallen. De cyclus is rond van rust naar activiteit naar rust. Een dier volgt zijn instinct en doet wat het nodig heeft. Wij zullen daar met ons denkvermogen wat meer ons best voor moeten doen. Zelf merk ik bijna dagelijks dat de beruchte ’to do’-lijstjes meer gewicht in de schaal leggen dan de signalen van mijn lichaam die om aandacht vragen tot ze bijna gaan roepen – in de vorm van bijvoorbeeld hoofdpijn – dat ik pauze moet nemen. Echte pauze, zonder beeldscherm, zonder afleiding in welke vorm dan ook. Het paradoxale van het geheel is – en dat weet ik inmiddels door ruimschootse ervaring – dat het eigenlijk heel weinig tijd ‘kost’ om weer op te laden, wanneer ik mezelf echt de tijd geef om te ontspannen en niks te doen, ook niet in mijn hoofd. Dus toch maar vaker naar mijn kat kijken en leren van haar behaaglijke levensritme! En wanneer de blaadjes vallen, zelf ook wat loslaten dat klaar is om te gaan en rust te vinden in de schoot van de winter. Dat het iets mag worden om naar uit te kijken.
Gitta Nieuwenburg, kunstenares
