Mijn zoon was vroeger in zijn kleuterjaren een ruimtevaartfanaat. Hij had niet alleen passie voor ruimtevaart, maar ook voor treinen en vrachtauto’s, vooral als die ook nog konden kiepen of een draaiende betonmolen op hun rug hadden, voor kraanwagens en raceauto’s, maar ruimtevaarttuigen biologeerden hem.
Op een gegeven moment bezochten we met z’n tweeën het ruimtevaartmuseum in Noordwijk. We klommen cabines in en zagen het vuur spatten bij lanceringen op groot scherm. Aan het einde van de dag kocht ik, zonder dat hij het zag, een Space Shuttle voor hem. Het was een mooi dingetje met op de rug twee klepjes die open konden klappen. Daaronder was een satelliet opgeborgen met twee zonnepaneeltjes die konden draaien.
In de trein terug gaf ik hem de Space Shuttle. Hij was er uitzinnig gelukkig mee. Hij kon niet ophouden de klepjes open te doen, de satelliet eruit te halen, te draaien aan de paneeltjes en hem weer terug te vouwen in de shuttle.

Zoeken in het zand
Je voelt al aankomen dat dit verhaal niet goed eindigt, want daarvoor is het te mooi.
De Space Shuttle moest van hem mee naar school, wat wij eigenlijk niet verstandig vonden maar ook niet konden weigeren. Simon, een klasgenootje van hem, mocht er van hem in de speeltijd buiten ook mee spelen. Toen de shuttle terugkwam was er een paneeltje kwijt.
Ik weet nog dat het even duurde voordat mijn zoon zijn emotie liet zien. Maar toen was hij ook dermate treurig dat ik de fiets pakte en wel een uur in het zand gezocht heb naar een ontiegelijk klein paneeltje dat niet meer te vinden was. Later thuis heb ik er een gefabriceerd van aluminiumfolie en een stukje karton, die echter niet meer zo mooi draaien kon. Het verdriet van mijn zoon was evenredig met zijn eerdere geluk.

Als bonus
Ik haal dit voorbeeld aan omdat het al destijds zo’n indruk op mij maakte, maar ik denk dat iedereen dit thema onmiddellijk herkent, ook bij zichzelf als volwassene. Geluk en verdriet zijn verbonden met elkaar. Hoe meer je van iets houdt, hoe groter de pijn als je het verliest.
Mijn zoon was zijn verdriet na een paar dagen gelukkig alweer kwijt. Hij verzon een nieuwe manier van spelen met de shuttle. Hij had het aanvaardt.
Je kunt stellen dat je ongelukkig voelen voortkomt uit het niet kunnen aanvaarden van de realiteit van het nu.

De Kloosterkrant van Huissen vroeg mij een artikel te schrijven over geluk en ongeluk. Het is een onderwerp wat je als zenboeddhist raakt. Het voert terug naar Boeddha zelf, die de oorzaak van het lijden wilde oplossen.
Kort gezegd komt het antwoord van Boeddha hierop neer: als je geluk nastreeft, zul je daar juist vaak ongelukkig van worden. Maar laat je het los, dan valt het geluk vanzelf als bonus in je schoot. Boeddha heeft het trouwens over verlangen. Als je verlangens onderhoudt, maakt je dat ongelukkig. Dus ook het verlangen naar geluk.

Meditatie
Het loslaten van het verlangen beoefen je als zenboeddhist tijdens de meditatie. Je zit onbeweeglijk in een uitgebalanceerde verticale houding, in stilte en met je gezicht naar de muur zodat de zintuigelijke prikkeling tot een minimum wordt gereduceerd. De houding is bijzonder aandachtig net als de geest. Je zou kunnen zeggen dat de lichaam-geest tijdens de meditatie aandacht is. Op die manier kun je alle gedachten die opkomen, voorbij laten gaan.
Veel vormen van meditatie formuleren een doel: tot rust komen, afstand nemen van de dagelijkse beslommeringen, je hoofd leeg maken of in balans komen. Maar de authentieke meditatie gaat een stap verder: je beoefent zonder doel of winstoogmerk. Je beoefent zonder verlangen.
In het begin is dat confronterend. Hoe kun je nou geen doel hebben? Maar later begrijp je dat dit nu juist de essentie van de beoefening is: elk doel, elk verlangen voorbij te laten gaan en loslaten.

Meester Dogen, een beroemde Japanse zenmeester uit de 13^de eeuw, zegt: het ware ontwaken, het satori, is de beoefening zelf: stil zitten in de leegte en je ermee vertrouwd voelen.
Als je de verlangens niet meer onderhoudt, ontstaat er een steeds dieper gevoel van vrijheid. Je accepteert elk moment zoals het is en beleeft het ten volle.
Alles wat je beleeft, zul je intens doorleven. Zo zul je verscheurd zijn van verdriet bij het verlies van iemand waar je intens van gehouden hebt. Maar… het verdriet duurt niet zo lang. Het is een fase die je helpt om het verlies te verwerken en te transformeren naar een nog diepere band met de overledene en met het leven.
Als je de leegte aanvaardt, word je vervuld met een diep gevoel van vertrouwen, verbondenheid en liefde die niets vraagt.
Het is daarbij niet nodig zo te leven dat er maar weinig verlangens kunnen zijn. Een sober leven, met wortels, volle rijst en tofu, geen feesten of alcohol is een optie maar geen voorwaarde. Je omarmt de uitersten. Je kunt zowel genieten van de uitbundigheid van het leven als ook omgaan met soberheid tijdens intensieve meditatieperiodes.

De zee van rust en vertrouwen
Om goed te kunnen omgaan met verlies, is het belangrijk het verdriet toe te laten. Door zo intens verdrietig te zijn, opende zich voor mijn zoon de volgende fase: aanvaarding van het verlies.
In de workshop ‘De innerlijke metamorfose’ in Zelfbeeld en Emoties, die ik enkele malen per jaar in het klooster van Huissen geef, leer je naast zenmeditatie o.a. ook om je niet te verzetten tegen onaangename emoties. Als je verdriet of angst aanvaardt en durft toe te laten, zal het uit zichzelf tot rust komen. Vaak worden we hierin tegengehouden door onze gedachten. Die willen de situatie helemaal niet aanvaarden. Maar wanneer we de situatie op gevoelsniveau beleven en de tegenstribbelende gedachten observeren, is aanvaarding en verwerking het vanzelfsprekende gevolg.
Zo kun je telkens terugkeren naar wat ik De zee van rust en vertrouwen noem. Dat is het grondgevoel dat ontstaat als de emotionele golven tot rust komen. Het is de beste basis om je te openen voor het vele kleine geluk dat op elk moment van de dag om ons heen verspreid ligt.

Paul Loomans is zenmonnik, auteur en oprichter van de StressOntknoping. In 2014 verscheen zijn boek Ik heb de Tijd, handleiding in Tijdsurfen. Het werdbekroond als beste spirituele boek van het jaar. In 2016 verscheen Goed gevoel, emoties als medicijn. In 2021 verscheen Vleugels van vertrouwen, gids voor de innerlijke metamorfose.

Hij geeft workshops en trainingen waarin hij inzicht geeft hoe je stress kunt voorkomen en vanuit rust kunt leven. Hij begeleidt organisaties en bedrijven om een gezonde en effectieve manier van werken te hanteren.