“Mag ik het lied – Ik hou van mij van Harrie Jekkers – nog een keer horen”, vraagt Sophie, een deelneemster aan een retraite die ik geef. Ik had het lied al in een eerdere sessie laten horen om het gevoel van zelfliefde muzikaal te illustreren.
In haar werkzame leven was ze als wijkverpleegkundige dienstbaar, anderen hadden altijd voorrang. Zo was ze opgevoed. Volgens haar ouders was klaarstaan voor de ander een christelijke plicht. Dat hoorde je te doen – en heeft ze ook altijd gedaan. Nu twijfelt ze. Ze wil rust vinden, wil er best voor de ander zijn, maar voelt dat ze zichzelf al die jaren tekort heeft gedaan. De balans is verstoord. Samen met andere retraitedeelnemers luistert ze aandachtig naar het lied van Harrie Jekkers. Hij zingt: ‘Want ik hou van jou is niet de sleutel tot de ander, maar ik hou van mij al klinkt het bot en slecht, want wie van zichzelf houdt die geeft pas echt iets kostbaars, als hij ik hou van jou tegen een ander zegt.’
Bij het opnieuw horen van het lied is er voor Sophie het verrassend nieuwe inzicht dat je ruimte voor jezelf mag innemen, van jezelf mag houden. Dat is niet egoïstisch, zoals ze tot nu toe steeds heeft gedacht. De liefde voor jezelf is een voorwaarde voor de liefde tot de ander. Dat spreekt haar en de andere retraitedeelnemers aan. Liefde voor jezelf veronderstelt de goede zorg voor jezelf en is een basis om liefde met anderen te delen.
Liefde voor jezelf is een voorwaarde voor de liefde tot de ander
De boodschap om jezelf te omarmen is eeuwenoud en een belangrijk thema in spirituele tradities, het wordt zelfs de kern van de spirituele weg genoemd. De gezaghebbende Boeddhistische leraar Jack Kornfield zegt dat spiritueel leven voor een belangrijk deel uit zelfacceptatie bestaat en misschien is het dat wel helemaal, zegt hij. Zelfacceptatie is ook de kern van Tantra. Ten onrechte wordt Tantra vaak geassocieerd met een verzameling seksuele praktijken die een weg wijzen naar bevrijde seksualiteit. Dit is echter een beperkte opvatting. Tantra is een wegwijzer naar je bestemming. Die bereik je door alle emoties te voelen en te aanvaarden. Tantra vraagt aan jou het leven te omarmen – wat het ook brengt – en jezelf het meest. Tantra kijkt open naar het leven om de geest tot rust te brengen, stress los te laten, het lichaam energiek te maken, verbinding te maken met jezelf en je open te stellen voor de wijsheid van je hogere zelf. Tantra is de grote ja-zegger. Het zegt ja tegen alles en nooit nee tegen iets. Tantra biedt een mooi uitzicht, de realiteit staat daar echter vaak haaks op. In ons leven zeggen we vaak nee, zijn er strijdtonelen en zijn we niet in staat onszelf te omarmen.
‘Ik ben niet goed genoeg. Ik ben niet succesvol. Ik moet nog zoveel.’ Dat zijn bekende gedachten die ons vaak beheersen. De innerlijke criticus is dan aan het woord, het stemmetje vanbinnen dat jou commandeert en zegt wat je allemaal nog moet doen en ook nog commentaar levert op alles wat je doet. Je denkt dat je het nooit goed genoeg doet, dat je niet goed genoeg bent. De criticus in jezelf kan ongehinderd zijn gang gaan. Er zijn mensen die zichzelf voortdurend schaden met hun gedachten, woorden en daden. Zij zijn de vijand van zichzelf geworden en houden hun lijden in stand. Vaak denken we dat ons lijden veroorzaakt wordt door anderen, maar het wordt eerder veroorzaakt door een gebrek aan compassie voor onszelf zegt de boeddhistische leraar Thich Nhat Hanh.
Besef dat je goed bent
We worden geconfronteerd met de aard van onze geest; die is als een krijsende aap die voortdurend commentaar levert op anderen én vooral op zichzelf. De criticus in ons heeft een vruchtbare voedingsbodem. Dat is het negatieve zelfbeeld dat we hebben. Dit, niet opgeloste, negatieve zelfbeeld is er de oorzaak van dat je je niet goed genoeg voelt en niet de moeite waard. Deze zelfontkenning is sterker dan het intuïtieve, in jezelf diep verankerde, besef dat je goed bent en dus niet waardeloos, maar juist een prachtige en unieke man of vrouw. Dat positieve existentiële besef krijgt doorgaans te weinig kans.
Je innerlijke criticus kun je negeren, afwijzen of bevechten, maar hij zal zich nooit gewonnen geven. Hij is beresterk. De aard van onze geest is immers kritiek te spuien en te oordelen, daarin is hij een kei. Wat wel werkt? Bewustwording en zelfinzicht. Herken de aard van de geest om altijd maar te denken en commentaar te leveren, altijd maar van alles te moeten.
‘Jij bent oké, jij mag er zijn
Erken je innerlijke criticus, maak hem tot partner en sluit vrede met hem en zeg tegen hem: ‘Jij bent oké, jij mag er zijn.’ Dat is een affirmatie die vooral voor jezelf geldt en een elixer is tegen je negatieve zelfbeeld. Misschien wacht je totdat een ander zegt dat je goed of lief bent. Maar misschien is er wel niemand die jou komt knuffelen. Er resteert dan nog één optie: jezelf die knuffel geven. Volg de weg van het hart en wordt mild. Laat liefde toe, vooral voor jezelf. Dat is beslist geen egoïsme. Als je van jezelf houdt, stroomt liefde en kun je die met anderen delen: je opent het hart van anderen, als je je eigen hart opent.
Ton Roumen is een ervaren coach, retraiteleider en spreker. Hij publiceert boeken en artikelen over spirituele thema’s. Zijn laatste boek: Omarm jezelf. Op de blogsite van het Dominicanen Klooster Huissen kunt u diverse online retraites terugkijken, waaronder die van Ton Roumen. Via de nieuwsbrief van Klooster Huissen blijft u op de hoogte van de aankomende gratis online retraites.
