Relatie = afstand + verbinding
De wereld gaat door een turbulente fase. Er zijn oorlogen, klimaatveranderingen en Nederland lijkt ook niet meer wat het geweest is. Er is onderling wantrouwen en polarisatie. Sociale mediaplatforms met hun algoritmen creëren bubbels, schuldigen worden aangewezen en oordelen bevestigd. – Ik lijk de koning wel!
Met zoveel wantrouwen is het belangrijk dat we onszelf leren vertrouwen, want als we onszelf al niet kunnen vertrouwen, hoe kunnen we dan een ander vertrouwen? Misschien ligt daar wel een van de oorzaken van het wantrouwen van de ander; een gebrek aan vertrouwen in onszelf. Dat vertrouwen kan groeien door vertrouwd te raken met alle stukjes en beetjes van onszelf, ook die stukjes en beetjes die je liever niet wilt zien, die je nooit mocht denken of voelen, of die in de loop der jaren uit je bewustzijn verbannen zijn naar de vergetelheid, maar die cryptische berichten naar je blijven sturen waardoor onrust, ongemakkelijkheid en nervositeit telkens weer blijven opspelen.
Het is best eng als we onszelf niet kunnen vertrouwen. Denk bijvoorbeeld eens aan als je ziek wordt. Je lichaam gedraagt zich niet meer zoals je het kent. Waar gaat dat naar toe? Snel zoek je dan naar geruststelling van een dokter met het verlangen dat het allemaal goed komt. Rust, een medicijn, een operatie. ‘Zeker weten doen we niet, maar er is een grote kans’, zegt de expert. Je besluit je aan de witte jas over te geven en vind wat ontspanning, vertrouwen. Allemaal wat vager wordt het wanneer onbestemde gevoelens opspelen die we niet kunnen plaatsen in onze geest. Het wordt dan tijd om te kijken naar de relatie die we met onszelf hebben.
‘Een relatie met jezelf? Wat is dat nu weer? Ik ben toch gewoon ik? Ik heb mijn handen al vol aan al mijn andere relaties’, denk je misschien. Het klinkt ook een beetje jakkie. Maar toch, het kan behulpzaam zijn op die manier te kijken. Of je het wilt of niet, je bent altijd in relatie met jezelf en delen van jou staan in onderlinge relatie met elkaar.
Zo wilde ik vanochtend iets in de oven zetten en stond de lade op de foute plek. ‘He, wat is dat nou weer?’ reageerde ik geïrriteerd met in mijn handen een volle schaal. Onmiddellijk dacht ik dat mijn partner het gedaan had, maar besmuikt herinnerde ik me toen dat ik het zelf moest hebben gedaan. ‘Zeurpiet’, hoorde ik mezelf hardop zeggen. Toen moest ik lachen!
Wat gebeurde hier allemaal in die fractie van een seconde? Los van de neiging om onterechte verwijten naar anderen te maken, was daar iets in mij dat geïrriteerd raakte, en weer iets anders dat vond dat dat geïrriteerde gedeelte zich aanstelde. Verschillende delen die op elkaar reageerden en dan een ruimere aanwezigheid die mezelf zo bezig zag en daar om moest lachen.
Zo gaat dit theater de hele dag door met meer of mindere mate van aanwezigheid van gewaarzijn hiervan. Telkens weer identificeer ik met een deel, een gevoel of juist weer met een ander deel, dat een gevoel over dat gevoel heeft, tot ik weer terug kan keren bij de ruimere aanwezigheid die met zorg en compassie naar het interactieve spel van al die delen kan kijken. Telkens weer gaan die delen ook weer met de omgeving en anderen in interactie door te oordelen, door lief te hebben, door te fantaseren, te manipuleren, te lachen en te analyseren.
Een relatie is afstand + verbinding. Wat er ook opkomt. Ik kan me ermee identificeren, mee laten voeren, of ernaar kijken, het doorvoelen of analyseren, ermee aanwezig zijn. Als ik het wegdruk, gaat het ondergronds en vormt het onbekende plekken in mijn innerlijk waar het licht niet schijnt. Als ik erin duik, verdrink ik en verlies ik mezelf. Erbij blijven, niet te ver weg, niet te dichtbij, maar met de juiste afstand. Ik hoef er niet van te houden, dat is wat veel gevraagd. Ik hoef het ook niet te haten, want wie zorgt er dan voor? Het verdragen en erbij zijn, dat is al heel wat. Zo kan ik het leren kennen, er vertrouwd mee raken en een vriendelijke, respectvolle houding ten opzichte van dat iets ontwikkelen. Het is te leren.
Ergens moeten we beginnen. Niet toegeven aan de vervreemding en de angst en agressie die dan op de loer liggen. Misschien is onszelf ontmoeten en leren vertrouwen een goede plek om een start te maken. Als we innerlijk niet verscheurd zijn, maar een beetje vrede kunnen hebben met alles wat er in ons opkomt, onze reacties en eigenaardigheden, zijn er voorwaarden geschapen voor een meer harmonieuze relatie met de wereld en de mensen om ons heen. Uit wantrouwen wordt wantrouwen gebroed. Uit vertrouwen komt vertrouwen voort. We kunnen er zelf iets aan doen.
Bert van Baar is cultureel antropoloog, life-coach en schrijver. Hij is oprichter van Sky-Heart en geeft reeds 30 jaar les in meditatie en compassietraining. Hij schreef o.a. Boeddhisme in een notendop (2006) en Dalai Lama, wijze van deze tijd (2009). www.sky-heart.org. Hij begeleidt (bijna maandelijks) programma’s in Dominicanenklooster Huissen. Op vrijdag 19 januari start het Meditatieweekend Het Compassie kompas.
