bezinning, bezieling, beweging

Een nieuwe werkelijkheid

‘Er zat een jongen in het gras, naast het fietspad. Hij keek verdrietig. Het was een zonnige maandagmorgen, negen uur, en ik fietste naar mijn nieuwe werkplek in het Dominicanenklooster van Huissen.’

‘Maar wat heb ik ermee te maken?’, dacht ik. Maar terwijl ik de jongen voorbijreed, zette een ambulance op de weg naast mij plots de sirene aan. Ik vroeg me af of het een teken was dat er hulp nodig was – en besloot dat er maar één manier was om daar achter te komen. Ik keerde om.

Hij heette Jari, naar de Ajax-voetballer wiens bijnaam ‘man van glas’ was. Hij was even oud als mijn jongste zoon en ook net begonnen aan de middelbare school, en ook met moeite en tegenzin. Zoveel tegenzin zelfs dat hij weggerend was toen zijn moeder hem ’s ochtends bracht. Hier was hij uitgekomen, aan de kant van de weg, naast een grote populier en zonder plan. ‘Ik dacht: ik wacht wel tot er wat gebeurt’, zei hij.

De zon gebeurde, en zijn snotneus en tranen, en een vreemdeling die omkeerde met zakdoekjes in zijn tas zei: ‘Je bent echt niet het eerste of enige kind dat baalt van de nieuwe school en liever naar de oude school terug gaat’. ‘O nee?’, zei hij, en keek op. En we hadden het over ergens nieuw zijn en wennen, en hoe moeilijk het is om te zeggen: ‘Ik weet het even niet meer, kun je me helpen?’

Ik belde naar school waar men hem zocht. Na nog een tijdje in het gras te hebben gezeten, wandelden we terug. Ik kreeg een pen van de mevrouw van de receptie en ik gaf hem een boks. De ervaring stemde me dankbaar en nederig. Want hoe vaak ben ik iemand voorbijgegaan zonder om te keren?

Leven van wat komt

Een centraal element in de spiritualiteit van de dominicanen is dat wij leven van genade. ‘Wij leven van wat komt’, vertaalt theoloog en lekendominicaan Erik Borgman dat. In onze samenleving zijn we dol op het maken van probleemanalyses en plannen van aanpak, maar ‘leven van genade’ is een heel ander perspectief. Het begint niet bij de vraag of de werkelijkheid is zoals wij willen (en waarom niet), maar bij wat de werkelijkheid van ons wil. En vaak kost ons dat iets.

Wat er komt in het klooster van Huissen is dat de orde van de dominicanen zich terugtrekt. Als alles goed gaat, wordt het bezinningscentrum eigenaar van het complex. Ondertussen wordt de communiteit ouder en kleiner en zullen er geen nieuwe broeders komen. Dat wordt al heel veel jaren gezegd, maar nu is toch echt de tijd aangebroken dat de broeders veel taken die ze lang zijn blijven vervullen willen of moeten loslaten. Op termijn is dit een klooster zonder broeders.

Dat heeft gevolgen voor de sfeer in het klooster, de inspiratie en de bezieling, en voor de kapelgemeenschap, die ook kleiner aan het worden is. De vraag waar ik aan ga werken is: hoe kan het klooster van Huissen klooster blijven? Niet een mooie plek met een rijk verleden maar een levend spiritueel huis met dominicaanse inslag?

Wat is de genade in deze nieuwe werkelijkheid?

Wat is de genade in deze nieuwe werkelijkheid? Als je die vraag stelt, dan kom je allereerst verdriet tegen om wat verdwijnt. Zo veel dominicanen en ook dominicanessen hebben zo veel bijgedragen aan de levens van talloze bezoekers, door preken, gesprekken, groepswerk, gezang of alleen maar hun biddende aanwezigheid. Na het verdriet komt er verlegenheid. Want hoe doe je dat? Klooster zijn zonder kloosterlingen? Een moderne plek zijn waar de traditie leeft? Een ontmoetingsplek in een samenleving die zo geïndividualiseerd is en die zo snakt naar plaatsen van betekenis?

De waarheid en vele vormen

In het wapen van de dominicanen staat het woord veritas, waarheid. Het zoeken naar waarheid, leerde ik van dominicaan Edward Schillebeeckx, heeft te maken met het verstaan van de constanten in een werkelijkheid die voortdurend verandert. Alle vormen, of het nu om levensvormen gaat of rituelen of instituten, zijn historisch bepaald en veranderen weer. Maar als er waarheid in zit, krijgt zij steeds een nieuwe vorm.

Wij leven in een tijdperk van extreme veranderingen. Als we met de teletijdmachine een aantal van de middeleeuwse grote geesten uit de dominicanenorde zouden kunnen overflitsen, zouden ze versteld staan. Van onze manieren van transport en communicatie, van de ongelofelijke technische en medische kennis in onze tijd. Toch geloof ik niet dat zij en andere voorouders achterlijk waren op het niveau van de ziel. Liefde, vriendschap, vertrouwen, vergeving, verzoening – ze krijgen andere vormen, maar in wezen veranderen ze niet.

Wat een opluchting, om maar een voorbeeld te noemen, was het voor mij als man met een midlifecrisis om deze zin te lezen bij Johannes Tauler, een dominicaanse mysticus uit de 14e eeuw: ‘Tussen je 40e en 50e zal God je in benauwenis brengen, opdat je naar nieuwe adem snakt.’ Ik beleef bij zulke ontdekkingen denk ik net zoiets als de jonge Jari, weggelopen van school, die van mij hoorde dat er veel meer kinderen zijn (en volwassenen ook!) die het moeilijk vinden om het oude los te laten en hun weg te vinden in het nieuwe. Het maakte zijn, het maakt ons ongemak minder eenzaam.

Als we met de teletijdmachine een aantal van de middeleeuwse grote geesten uit de dominicanenorde zouden kunnen overflitsen, zouden ze versteld staan

We gaan in het Dominicanenklooster Huissen zoeken naar weer nieuwe vormen voor wat eeuwig is. Ik doe dat vanuit de dominicaanse opdracht ‘om de verkondiging van het evangelie en het heil der zielen’. In moderner en algemener taalgebruik: vanuit de opdracht om in woord en daad te laten zien dat de Liefde fundamenteel is, en om mensen op een diep niveau te helpen bezinnen, bezielen en bewegen.

Dat klinkt verheven, maar als het echt waar is, dan krijgt het vorm in het leven van alledag. Bijvoorbeeld door je te laten raken door de blik van een ander en om te keren. God weet waar het goed voor is.


Een overpeinzing van Arjan Broers. Arjan is theoloog, programmamaker en ITIP-coach. Hij werkt al sinds 2006 voor de Dominicaans Nederland en sinds kort ook voor het Dominicanenklooster in Huissen.

Op de drempel van Kerstmis begeleidde Arjan Broers met stembevrijder Jan Kortie een bijzondere online miniretraite. Het gaat over de oude verhalen en onze ervaringen nu, en over de genade die muziek is.

Reacties (2):

  1. Susan

    22 oktober 2020 at 08:04

    Dank je wel Arjan, voor deze mooie beschouwing. Ik zocht ‘gewoon’ naar het programma van het klooster en trof dit. Ik ben benieuwd naar de plek en het gebouw; vaak vormen die vanuit de liefde waarmee ze door de tijd heen zijn ingericht en onderhouden ook een waarheid. Het vertrouwen dat er iets als waarheid is, tussen alles wat gewoon loopt, wat ik plan, wat me overkomt, geeft rust (en energie ;)). Je hebt een mooie opdracht, alle goeds daarbij gewenst. Susan.

  2. thomas dominicus

    29 oktober 2020 at 09:03

    Arjan, succes met je werk in Huissen. Ik heb daar wat voetstappen liggen. Mocht je hulp nodig hebben, je weet me te vinden!

Gesloten reacties.