In mijn functie als loopbaanbegeleider op de Radboud Universiteit valt me op dat studenten niet om kunnen gaan met de onzekerheid van het niet weten als het gaat over het nemen van besluiten. Mijn overtuiging is dat wanneer je die onzekerheid omarmt, je tot betere besluiten komt. Dan geeft het niet weten wat er in de toekomst gebeurt geen stress, maar vrijheid.
Weten wat er in de toekomst gebeurt, gaat het menselijk vermogen te boven
Studenten die bijvoorbeeld voor hun masterkeuze staan, willen veel meer informatie krijgen dan strikt noodzakelijk is om een keuze te maken. Dat neemt echter hun onzekerheid niet weg, omdat ze bang zijn om een verkeerde keuze te maken: gevolg is keuzestress. Wanneer ze inzien dat ze die toekomst niet kunnen weten, dat ze niet de consequenties van hun toekomstige keuzes kunnen overzien, dan blijkt dat het keuzeproces te verlichten. Wanneer ze erkennen dat het probleem elders ligt, namelijk hoe om te gaan met de onzekerheid van het eigen niet-weten, dan geeft juist dat veel meer helderheid over het keuzeproces. Alles weten en voorzien gaat het menselijk vermogen te boven. We hebben de Coronacrisis en de oorlog in de Oekraïne niet zien aankomen. Het zijn niet alleen studenten die keuzestress hebben.
Dus steek energie in datgene wat wel binnen je vermogen ligt
Wat dat betreft heb ik veel geleerd van de Stoa-filosofen. De Stoa heeft grote populariteit verworven, vooral binnen het Romeinse Rijk. Hun werken spreken nog steeds aan omdat de stoïcijnse filosofie een levensfilosofie is die heden ten dagen nog steeds van betekenis is en zeker kan helpen bij het goed nemen van besluiten. Vooral Epictetus (55 -135) heeft ons veel te zeggen. Om tot een optimale gemoedsrust te komen, kun je beter ophouden met zorgen maken over iets dat niet in je vermogen ligt en iets doen wat wél in je vermogen ligt. Wat er in de toekomst gebeurt, ligt niet in je vermogen. Daar kun je geen zekerheid uithalen. Wanneer je daar geen energie meer in steekt, dan kun je die energie juist gebruiken om dingen te doen die wel in je vermogen liggen. Dus stop met het ageren tegen corona of te bedenken wat eventueel mogelijk is in de toekomst en gebruik die energie om anderen en jezelf te helpen hoe ermee om te gaan.
En stroom mee met de rivier
Wanneer je beseft dat besluiten over de toekomst buiten je vermogen ligt, dan relativeert dat enorm. De Stoïcijnen zeggen dat wanneer je je aan iets of iemand hecht, dat in principe angst oplevert, omdat je bang bent om het te verliezen. Dat geldt ook voor de besluiten die je neemt. Wanneer je er aan blijft hechten, dan levert dat stress op en stroom je niet automatisch mee met de rivier (metafoor van de Stoïcijnen) naar het volgende besluit, maar zwem je tegen de stroom op. Hecht je niet teveel aan de problemen van de Coronacrisis, steek energie in wat nu in je vermogen ligt, kijk om je heen wie je kan helpen en laat de toekomst los. Dit is de zin van het niet weten in optima forma.
Weekend in Dominicanenklooster Huissen 24-26 juni
Hoogleraar Hindoeïsme en Boeddhisme, Paul van der Velde en ik hebben over dit thema een boek geschreven dat eind juni uitkomt onder de titel: ‘Weg van het onbekende, de zin van het niet weten’ (Uitgeverij Van Warven). En we geven een weekend over dit thema in het Dominicanenklooster van Huissen (24-26 juni). Wil je je ook laten leiden door het Niet-Weten? Kom dan naar dit weekend. Meer info en aanmelden: https://www.kloosterhuissen.nl/p/1465