Dinsdagochtend, half elf. Ik heb voor mijn lief en mijzelf een heerlijke cappuccino gemaakt. Even een momentje samen, kwartiertje pauze in het zonnetje op de bank, beetje babbelen over hoe het met ons gaat. Het is ons dagelijks ritueel sinds het moment dat we allebei thuis aan het werk zijn. Ik als brainstormdeskundige en trainer in creatief denken. Veel van mijn klantopdrachten zijn uitgesteld tot na de intelligente lockdown. Dat zal wel tot aan de zomer zo doorgaan, vermoed ik. Nu heb ik wat meer tijd voor mijn eigen bezinning, bezieling en beweging. Dit in tegenstelling tot mijn lief. Mijn vrouw geeft haar Nederlandse lessen nu online aan haar volwassen anderstalige leerlingen. Zij heeft al haar creativiteit nodig voor het omgooien en omvormen van de lesprogramma’s.

Vandaag is ze gestrest. De internetverbinding is slecht. Het huiswerk is onduidelijk. Enkele leerlingen hebben het moeilijk en dreigen uit te vallen. Eigenlijk geen tijd voor een koffiepauze. Te druk. Nu al af aan het tellen tot het weekend, en dan nog acht weken tot aan de zomervakantie. Ze zegt zelf dat deze overlevingsstand van vandaag niet goed is, maar kan het even niet anders doen. ‘Ik zit in een kramp vandaag, in mijn eigen lockdown!’ Als ik vraag hoe ze haar creativiteit gaat gebruiken om dit weer om te buigen, reageert ze heel bitsig met: ‘Nu even niet!’ Als ik vervolgens vraag hoe het haar een vorige keer wel lukte zegt ze: ‘Ik weet het allemaal wel, maar nu kan ik het even niet!’ Ze drinkt haar koffie op en gaat snel weer naar haar werkkamer, Whatsappend lesgeven aan de volgende leerling. Haar hoofd overlopend van veel te veel gedoe. Ik hoop dat het snel weer anders zal zijn.

Ik realiseer me dat dit voorbeeld precies laat zien waar het om gaat in deze coronatijd. Ben je in staat om goed te reageren op onverwachte gebeurtenissen? Heb je een creatieve mindset om mee te bewegen met wat op je pad komt? En hoe zorg je ervoor dat deze mindset binnen bereik is als je hem nodig hebt? En ineens merk ik dat mijn expertise in creativiteit mij een paar mooie inzichten geeft in deze coronacrisis.

Kunst van zelfprovocatie

Creativiteit wordt gezien als de kunst om patronen of gewoontes te doorbreken. Het is de kunst om tot nieuwe ideeën te komen die leiden tot mooie bruikbare dingen, activiteiten of inzichten. Maar wat als je even in je eigen ‘mental lockdown’ opgesloten zit en alleen nog maar kan zeggen: ‘Nu even niet!?’ Creativiteitsgoeroe Edward de Bono heeft het dan over provocatief ingrijpen. Onze denkpatronen zijn dan zo hardnekkig dominant dat we onszelf geforceerd moeten afleiden, de druk van mentale ketel moeten halen en onze inspiratie opnieuw ergens anders moeten gaan zoeken. De kunst van zelfprovocatie dus, de kunst om je eigen patronen te doorbreken. En eigenlijk is dat heel eenvoudig.

Voorbeelden

• Ga buiten een eind wandelen of fietsen om je hoofd leger te maken. Daarmee geef je jezelf weer wat denkruimte voor nieuwe ideeën en oplossingen.
• Neem de tijd om wat lekkers voor jezelf te koken. Doe boodschappen, neem de tijd in de keuken en geniet van je recept. Het brengt je weer naar het hier en nu.
• Luister naar je favoriete muziek, beweeg, wieg mee, dans, zing, fluit of neurie mee. Je zult merken dat de energie weer gaat stromen in je lijf en in je hoofd.

Creatieve mindset

Er is veel onderzoek gedaan naar creatieve vermogens van mensen en hoe je deze meer kunt ontwikkelen. Zo zijn er een vijftal cruciale vaardigheden die leiden tot een creatieve mindset:

1. Het begint allemaal met het kunnen uitstellen van je oordeel (keep open). Om niet meteen ergens iets van te vinden of anderen te willen overtuigen van jouw mening. Dit leidt tot openheid bij jezelf en naar de ander. Het geeft de ruimte om ook andere ideeën te onderzoeken.
2. Meteen gevolgd door het eenvoudig kunnen bedenken van meerdere ideeën in plaats van stoppen bij de eerste de beste oplossing die je te binnen schiet (fluency).
3. Daarbij is het erg plezierig als je dan de flexibiliteit en lenigheid van geest hebt om vrij te kunnen associëren en verrassende combinaties kunt maken (flexibility).
4. Het wordt extra kleurrijk als je daar je fantasie en verbeeldingskracht gaat gebruiken. Vaak worden je ideeën zo origineler, aansprekender en aantrekkelijker (originality).
5. De vijfde draait om oog voor de details, de drang om een idee te verfijnen en concreter uit te werken. Dat brengt je richting voldoening en realisatie (elaboration).

Al vele jaren mag ik mensen leren hoe ze een creatieve mindset bij zichzelf kunnen versterken. Ik ben me er nu in deze coronatijd extra van bewust dat deze vijf vaardigheden meer en meer ook mijn manier van leven zijn geworden. En ik merk dat ik deze mindset extra aan heb staan wanneer het normale leventje even overhoop wordt geschopt. Ik ben minder vaak gestresst. Ik loop minder vaak vast. Ik heb altijd wel ideeën hoe ik een situatie kan aanpakken. Ik ervaar veel plezier en voldoening in mijn werk en in mijn leven. Ik heb het gevoel dat mijn creativiteit me altijd op een inspirerende manier verder helpt.

Dagelijkse creativiteit

Hoe kun je die creatieve mindset nu zelf wat meer aandacht geven? Creativiteit is meer dan alleen een beetje brainstormen of outside-the-box denken. Creativiteit laat zich ook volop zien in huis-tuin-keuken-situaties en in wat meer artistieke aspecten van ons leven. Ik zal je een paar van mijn eigen voorbeelden geven:

• Mijn dochter en haar vriendje ‘hadden twee jaar’ en wilden graag uit eten om dat te vieren. Dat kan nu even niet. Dus mijn vrouw en ik hebben voor hun een privé diner van zes gangen gekookt en uitgeserveerd op zolder die we hadden omgebouwd tot romantische restauranttafel. Het werd voor ons allemaal een onvergetelijke avond.
• Het atelier waar ik elke week ga beeldhouwen is gesloten. Ik miste de wekelijkse routine en bedacht dat ik thuis wel een boomstam kon gaan beeldhouwen. Gewoon in de tuin op een werktafel met een beitel en een hamer. Het resultaat na een paar dagen was een prachtige grote kop van een denkende man.
• In dit voorjaar heb ik veel oog voor onze tuin en we hadden nog veel bloemzaadjes. Ik ben met veel liefde en aandacht nu bermbloemen en zonnebloemen aan het opkweken. Ik geniet ervan om in detail te zien hoe de natuur zich hierin laat zien.
• Door alle aandacht voor de coronacrisis in Italië en Spanje ben ik veel meer risotto’s en paellas gaan koken. Ik vind het heerlijk om te experimenteren met ingrediënten en zo allerlei nieuwe combinaties te ontdekken.

Crisis en kansen

Ik ben me in deze coronatijd meer dan anders bewust van het belang van mijn eigen bezinning, bezieling en beweging. De drukte en onzekerheid om mij heen proberen mij elke dag weer af te leiden van wat ik eigenlijk wil en kan doen. Een creatieve mindset helpt mij om mee te bewegen in alle hectiek en tegelijkertijd mezelf te blijven. Het helpt mij om nieuwe kansen en mogelijkheden te ontdekken. Het helpt mij om elke dag toch ook weer mooie dingen te laten gebeuren. Elke dag weer nieuwe kansen. Zelfs in deze coronatijd.

Erik op ten Berg is expert in brainstorming en creatief denken. Eigenaar van Pioen Consult.