Tijdens de driedaagse bijeenkomsten Clownerie en Bezinning, die ik twee maal jaarlijks aanbied in het klooster, onderzoeken we onze houding ten opzichte van alles wat het leven ons voorschotelt.

Gedurende deze dagen ondersteun ik het proces van bezinning door gebruik te maken van de gedachtewereld van de clown én van de geschriften van Etty Hillesum.

Ik kan me voorstellen dat bovenstaande combinatie enkele wenkbrauwen zal doen fronsen. Wat zijn de raakvlakken tussen beiden? Ik zal eerst uitleggen wat de rol van de clown is tijdens deze dagen.

Ik ben in 1983 gestart met clownen en heb in de loop der jaren steeds dieper ervaren hoe hij mij begeleidt in mijn zoektocht naar echtheid, heelheid en puurheid waar ik zo sterk naar verlang. Voor mij is de clown een spiritueel archetype, die gestoeld is op ons jonge kind. Een kind waarbij de kwetsbaarheid tevens zijn innerlijke kracht is. Een clown is iemand die z’n binnenwereld deelt met de buitenwereld, vanuit vanzelfsprekendheid. Hij zegt onvoorwaardelijk “ja” tegen alles wat zich aandient; dat schept ruimte en maakt vrij. Hij incasseert de gegevenheden des levens en door er expressie aan te geven, maakt hij van binnen ‘schoon’. Hij deelt zijn gevoel met de mensen om hem heen zonder filter; het is puur en alles is zichtbaar, alles mag er zijn. Op een manier zoals kinderen dat onbewust doen en wij als volwassenen bewust kunnen doen. Maar onze openheid en flexibiliteit verdwijnen steeds verder naar de achtergrond naarmate we ouder worden. Wat belemmert ons soms om écht contact te maken? Muurtjes worden opgetrokken, beschermlagen aangebracht, gevoelens onderdrukt. De pijn en het lijden, dat het leven nu eenmaal met zich meebrengt, willen we liever niet recht in de ogen kijken. We ontnemen onszelf hierbij speelvreugde, en dit is juist een voedzame bron, welke uitnodigt het leven tot in alle uithoeken te beleven. De ziel houdt van verrassingen, ons intellect niet. Daar huist het ego en worden we geplaagd door vele angsten. Ons ego is een taaie rakker die de louterende zuivering van het loslaten graag dwarsboomt. Dus zetten we een masker op. Door middel van het clownsspel word je uitgenodigd dit masker te laten vallen om via het kleinste maskertje ter wereld, de rode neus, je echtheid te laten zien. De clown nodigt uit onze gevoelens volledig te ervaren. Vanuit een openheid die uitnodigt tot zielscontact en hartsverbinding met anderen.

Clown spelen gaat voor mij niet om grappig te willen zijn, maar om in ieder moment te beleven hoe het met je is en van daaruit een weldadig en liefdevol contact te leggen met de mensen om je heen. Zoals de Cliniclowns dat doen en tevens clowns die spelen voor mensen met dementie. Omdat een clown zonder oordelen is, ontwikkel je meer mildheid en mededogen naar andere mensen en naar jezelf.

Ter illustratie een gedeelte uit mijn gedicht ‘Een wandelend hart’:

Ik ben de clown die wandelt 
in de ogen van mensen
die ik ontmoet.

Ik zie, hoor en voel hun verhalen
blader kort door hun leven
maak ezelsoren.

Ik ben de clown aan wie je alles kunt vertellen
zonder dat we hoeven te spreken.

Laten we elkaar die ene seconde
diep in de ogen kijken
en innig begrijpen.

Dan Etty Hillesum. Ruim twintig jaar geleden kwam ze op mijn pad. Haar dagboek, dat ze gedurende 1 ½ jaar tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft bijgehouden, raakte iets heel dieps bij mij. Ze onderzoekt en ontleedt zichzelf, ze wil weten wat haar bezielt en verwoordt dit alles via diep doorvoelde inzichten. Dat doet ze op een ontroerende en kwetsbare manier. Etty beziet haar leven ten tijde van de vreselijke ellende van de Tweede Wereldoorlog niet vanuit resignatie, maar vanuit een acceptatie van de realiteit. Ze schrijft: “Ik heb nooit een gevoel dat ik ergens het beste van maken moet, alles is altijd helemaal goed zoals het is. Iedere situatie, hoe ellendig ook, is iets absoluuts en houdt het goede en het slechte in zich besloten.” Ze schrijft dat ieder mens iets van God in zich heeft. En dat ieder mens bij zichzelf te rade moet gaan waar blokkades, oordelen en pijn zitten en hoe je dat kunt helen. Zij is voor mij een spirituele voorgangster, wier gedachten mij dagelijks begeleiden. Gedachten die veel overeenkomsten tonen met de wereld van de clown:

– Onderzoekend en nieuwsgierig;

– Volledige acceptatie van wat is;

– Positief ingesteld – het leven is ten alle tijde zinvol en interessant;

– Emoties diep doorleven;

– Emoties delen; bij Etty in haar dagboek, bij de clown via zijn spel.

Tijdens deze dagen in het klooster bied ik aan om via verschillende oefeningen en methodieken tot inzichten te komen. We zullen spelen, stil zijn, mediteren, zingen, dansen, lachen en met elkaar uitwisselen. Vertrouwen en plezier zijn de pijlers van mijn lessen. Ik probeer hierbij zo goed mogelijk dienstbaar te zijn aan het groepsproces; jouw beleving staat centraal. Ik beweeg mee. Dankbaarheid is een sleutelwoord voor alles wat we hierbij beleven.

Ton Kurstjens werkt sinds 1983 als improviserend clown en docent in binnen- en buitenland. Zijn manier van werken kenmerkt zich door een veld te creëren van vertrouwen, liefdevolle aandacht en speelplezier. Hij schreef het boek: The Clown, from Heart to Heart. Zie www.clownerie.nl  

Ton begeleidt regelmatig Clownerie programma’s in het klooster. Bijvoorbeeld de 3-daagse Clown en bezinning in oktober 2023.