Iedere ouder hoopt dat het hem nooit zal overkomen: een kind verliezen aan de dood. Toch is het iets waar velen mee geconfronteerd worden. Hoe kun je dan verder? Jouw leven blijven leven met deze onmetelijke pijn? Het leven is voorgoed compleet veranderd in een ervóór en erná.
De mensen om je heen leven – elk op eigen wijze – met je mee. Soms doet de aandacht van iemand je goed, soms kun je die helemaal niet verdragen. Er kan een heftigheid in je omhoog komen die je van jezelf niet kende. Op andere momenten lijk je helemaal niets te voelen. Het is een klus om jouw eigen nieuwe weg in dit leven te vinden.
Ieder rouwproces is uniek, afhankelijk van verschillende factoren. Mijn ervaring uit groepen rondom een ingrijpend verlies is dat ieder wel die heel eigen manier van rouwen heeft, maar dat het toch heilzaam kan zijn anderen te ontmoeten die in een soortgelijk proces zitten. Jij bent niet de enige die hiermee te kampen heeft. Zo’n groep geeft een verbondenheid en biedt een veilige plek om te delen wat jou ten diepste bezighoudt. Je kunt hier van elkaar leren. Een plek ook om de liefde voor je kind te delen.
De eerste keer dat ik een groep ouders begeleidde die een kind hadden verloren, (in 1995) voelde ik me steeds stiller worden. Ik dacht: “hoe denk ik in vredesnaam iets voor deze mensen te kunnen betekenen?” Toch ervoeren deze mensen de workshop als waardevol, omdat alles er mocht zijn en er tijd en aandacht was, specifiek voor dit grote gemis. Er bleek zelfs gelachen te kunnen worden. Na die eerste workshop volgden er meer en in november begeleid ik er een samen met Anneke.
Anneke is ervaringsdeskundige: zij verloor haar dochter Emma op 28-jarige leeftijd. Vanuit haar zoektocht in het omgaan met Emma’s ziekte en dood wil zij anderen graag iets bieden dat door het verdriet heen ook verlichting geeft. We proberen voorwaarden te scheppen om niet de zwaarte van de andere verhalen met je mee te nemen, maar vooral de dingen die helpend zijn voor een stapje verder in je proces.
Een stukje uit het verhaal van Anneke
Op haar 21e bleek dat mijn dochter Emma eierstokkanker had, al in een vergevorderd stadium. Ze heeft nog 7 jaar geleefd en het leven als het even kon gevierd. Ze heeft gedaan wat ze graag wilde en wat in haar mogelijkheden lag. Ze is de liefde van haar leven tegengekomen en ze is vlak voor haar overlijden nog met hem getrouwd. Familie en vrienden hebben een warm en intiem feest georganiseerd; ieder heeft een steentje bijgedragen en er kleur aan gegeven. Dat was haar wens. Als het even kon, feestte en danste ze mee, terwijl ze zo ziek was. Ze heeft het leven tot de laatste druppel gedronken.
Naar het eind toe zag ik een grote innerlijke rust bij haar. Ik kon dat toen niet meevoelen, zat zelf te veel in het ‘doen, de drukte en het regelen’.
“Ga nu maar gewoon rustig zitten” zei ze dan. Ik kon er niet helemaal van meegenieten, maar heb toen wel begrepen wat ze bedoelde. De herinnering aan die diepe rust van waaruit zij sprak kan ik nu bij mezelf oproepen. Dat heeft ze me echt meegegeven. Toen het ernaar uit zag dat Emma niet meer lang te leven zou hebben, ben ik heel bewust met mindfulness begonnen. Om staande te blijven en om te kunnen gaan met mijn diepe verdriet zocht ik naar een soort dagelijkse ondersteuning.
Het gebeurde tijdens meditaties dat ik mezelf op afstand kon bekijken, als een waarnemer en mezelf kon zien als een vrouw die in groot verdriet was. Ik was dan als het ware beiden: ik kon haar verdriet zien, kon meevoelen en tegelijkertijd op afstand kijken naar deze vrouw die zo kapot was van verdriet. Ik voelde op de een of andere manier een groot mededogen naar mezelf. Heel troostrijk om zo mezelf te kunnen omarmen, wat ik ook letterlijk deed. Dat heeft me goed gedaan. Heel bijzonder te merken dat je dat dus zélf kan doen.
In het rouwen heb ik goed voor mezelf gezorgd. Omdat ik ver weg van familie en vrienden woonde wist ik dat ik mijn verdriet niet vaak kon delen. Daarom heb ik bedacht hoe ik ervoor kon zorgen dat ik met dit hele grote verdriet om kon gaan zonder er aan onderdoor te gaan.
Ik heb de fasen van rouw bij mezelf in de gaten gehouden; het marchanderen, de depressieve fase, etc. Herkennen, erkennen en kijken hoe verder. Ik heb mezelf vaak aan mijn haren uit het moeras getrokken in depressieve momenten. Soms voelde ik een zware sombere stemming en sprak mezelf dan toe: “Kom op An, het is begrijpelijk dat je hier in hangt, maar het is niet goed voor je, het is niet de weg die je wil bewandelen.”
Vanaf het begin heb ik gedacht: ik wil hier zo goed mogelijke doorheen komen, ik wil rouwen en mezelf niet ten onder zien gaan. Ik zou m’n dochter daar zeker geen plezier mee gedaan hebben, mezelf niet en mijn omgeving niet. Dat is een besluit geweest. Het is ook een besluit geweest om nooit een ‘waarom’-vraag te stellen. Die stelde Emma niet en die heb ik ook niet gesteld.
Nu is het anders dan jaren geleden; mijn leven is veranderd – meer tijd van rust en om gevoelens toe te laten. Het is nu getransformeerd naar een teder verdriet. Ik huil nog regelmatig om haar, maar heel snel breekt dan de zon weer door. Ik koester haar diep in m’n hart, zo is ze altijd dichtbij. Dat stemt me dankbaar. Ik vind het belangrijk dat haar naam genoemd blijft: EMMA”.
