bezinning, bezieling, beweging

Met hart en ziel jezelf ontmoeten op het doek

De voorbereiding van een schilderworkshop is voor mij een wezenlijk onderdeel van de workshop zelf. Terwijl ik de tubes verf, de doeken en penselen klaar zet, voel ik altijd nieuwsgierigheid naar dat wat komen gaat. Er komen straks mensen binnen die ik nog niet ken, maar die ik na de workshop heb mogen leren kennen via het beeld dat vanuit hen ontstaan is. En met het klaarzetten van de materialen, heet ik ze alvast van harte welkom.

Het witte doek

Het is een wonderlijk proces. Het maagdelijk witte doek waar iedereen bij aanvang naar kijkt, vult zich, soms aarzelend, soms gepassioneerd met kleur en vorm. Ik vraag de mensen om zich te laten leiden door dat wat zich in hen beweegt, tot welke kleuren ze zich aangetrokken voelen en welke penseel het beste past bij dat wat ze willen uitdrukken. Terwijl de eerste streken zich op het doek voltrekken, loop ik rond en aanschouw hoe ze schilderen. Met welke intentie, met vertrouwen of onzekerheid, met durf of angst, plezier of verdriet. In de taal van kleuren en beweging ontmoet ik zo de ander en kijk mee met hun innerlijk palet. Gaandeweg het proces nodig ik ze uit om op afstand naar het schilderij in wording te kijken, zodat we kunnen zien wat het schilderij nog nodig heeft of waar tegenaan gelopen wordt. Door afstand te nemen, stap je als het ware uit de situatie en krijg je een heldere blik op het geheel.

Door in dialoog te gaan aan de hand van het beeld, komt de ander dikwijls zelf tot een oplossing, of er komt een ‘Ja dat heeft het nog nodig!’ om vervolgens weer verder te kunnen. Het is zo mooi om te zien wanneer iemand weer nieuwe mogelijkheden voelt om door te gaan, zowel in het schilderen als in het leven zelf. Een opluchting, een gevoel van vreugde en enthousiasme, nieuwe kleuren, nieuwe vormen. Soms is het nodig om het eerst over de stagnatie te hebben. Wanneer er bijvoorbeeld verdriet, schaamte of angst tussen zit om verder te kunnen. Het komt vaak voor dat mensen, belemmerd door stemmen uit hun jeugd, oordelen dat ze het niet kunnen of mogen. In mijn optiek is een oordeel op de creativiteit van een kind zoveel groter dan de afkeuring van de creatie alleen. Het is een oordeel en daarmee een rem op het je ten volle kunnen uitdrukken in wie je bent en wat er in je leeft. Daarom is het herontdekken van creativiteit zo ontzettend belangrijk. Jezelf weer ontmoeten in vormgeving, het maakt niet uit wat of hoe, als het maar verbonden is met een ‘ja’ tegen jezelf.

Zelfhelend vermogen

Tijdens een van de workshops ontmoette ik een vrouw die met onzekerheid begon aan haar schilderij. Ze had nog nooit geschilderd. Schoorvoetend kwam er een landschap op het doek, een troostrijk landschap met warme kleuren, zachte wolken en vogels die de vrijheid vertegenwoordigden. Het werken met penselen paste echter niet zo bij haar en ik stelde voor om met haar vingertoppen te gaan schilderen. Dat raakte haar. Haar ogen begonnen te stralen en met plezier en zelfvertrouwen begon ze met haar vingers in de verf haar werk vorm te geven. Ze maakte letterlijk en figuurlijk contact met de verf en het doek en zo met zichzelf. Haar enthousiasme was geprikkeld en ze besloot nog een doek te maken. Ditmaal schilderde ze een zeer indringend, pijnlijk ogend oog. Ik kon er bijna niet naar kijken. Wat een lef had ze om dit te schilderen! We keken samen naar het schilderij en de tranen welden in haar ogen. Het was het oog van het kind in haar dat te veel had gezien. In stilte keken we naar haar pijn. Dankbaar dat ze de ruimte voelde om dit te laten zien. Ik stelde voor om het troostrijke landschap tegenover het oog te zetten zodat, wanneer de pijn haar te veel werd, ze de mogelijkheid had om naar het landschap te kijken en daar troost uit te putten. Dat bleek te werken. Ze had zowel uitdrukking gegeven aan haar pijn als aan haar kwaliteit om zichzelf te kunnen troosten. Het was eerst nodig om vertrouwen en kracht op te bouwen tijdens het schilderen van het landschap om vervolgens de moed te voelen om uitdrukking te geven aan haar pijn. Ze had haar zelfhelend vermogen aangesproken. Ze wist diep vanbinnen heel goed wat goed voor haar was.

Inspiratie voor hart en ziel

Misschien dat ik dit aspect wel het allermooiste vind van het geven van workshops schilderen met Hart en Ziel. Het vertrouwen dat het goed komt, ook al lijkt het soms nog zo onoverkomelijk waar we tegenaan lopen in onszelf. Het vertrouwen dat we in staat zijn om onze eigen weg te bewandelen; dat zich in contact met de ander weer een nieuw stukje van die weg kan openbaren, een nieuwe wending kan krijgen of dat iemand een andere afslag durft te proberen.

Het vertrouwen dat we in staat zijn om onze eigen weg te bewandelen

Dat we elkaar nodig hebben om te groeien en tegelijkertijd dat we allen in staat zijn om het zelf te doen. Ik geniet enorm van het meelopen met de ander, meekijken en soms wat aan te reiken. De ander bepaalt of hij of zij het aangereikte oppakt en ermee verder gaat. Als ‘het maar klopt’, als er maar een inademing volgt, oftewel een inspiratie. Dat het hart zich opent en de ziel lucht krijgt. Dat een mens zichzelf mag openbaren zoals hij is bedoeld.

Terwijl ik kijk hoe de deelnemers hun eerste streken op het doek zetten – met vertrouwen of onzekerheid, met durf of angst, plezier of verdriet – ontmoet ik die ander in de taal van kleuren en beweging. Gaandeweg het proces nodig ik ze uit om op afstand naar het schilderij in wording te kijken. Door afstand te nemen, stap je als het ware uit de situatie en zie je wat er nog ontbreekt of nodig is.


Gitta Nieuwenburg is kunstenares. 

Reacties (1):

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *