bezinning, bezieling, beweging

Het hart van compassie

Als tiener begreep ik de waarde van compassie niet. Het leek me nogal soft ook. Nu begrijp ik dat het ontzettend belangrijk is wanneer we gelukkig willen zijn met elkaar. Daarom wil ik ingaan op wat compassie is en hoe je het kan versterken. Compassie maakt je immers gelukkiger, de hersenen zijn zo gemaakt. Compassie helpt je makkelijker te vergeven, en zorgt ervoor dat je minder snel boos bent, je bent veerkrachtiger!

Wat is compassie?

Compassie is niet eenvoudigweg een zoet gevoel waarin je verwijlt. Compassie biedt een dragend en troostende ruimte aan waarin ruimte is voor pijn, ongemak, frustratie… Dit betekent dan dat je jezelf kan herinneren dat als er boosheid is, er ook liefde is. En als er verdriet is, er ook dankbaarheid kan zijn. Als er wanhoop is, er ook hoop is. Als er angst is, er ook vertrouwen kan zijn. En als er onrust is, er ook rust kan zijn. Compassie is dus het vermogen die tegenstellingen te balanceren.

Het verschil met empathie

Je kan vier elementen onderscheiden in compassie: pijn ‘echt’ zien, meevoelen en dieper begrijpen, de diepe wens dat het beter gaat, en iets (of niets) doen.  De eerste 2 kunnen gelijkgesteld worden met empathie. Compassie is dus empathie +3 (+ eventueel 4). Compassie gaat dus niet om ‘simpelweg’ lief zijn. Compassie vraagt soms krachtige vastberadenheid om in relatie te treden met de naakte, ongeparfumeerde realiteit.

De vier elementen van compassie

Pijn ‘echt’ zien

Dit eerste element vraagt om openheid en bereidheid om lijden onder de ogen te durven nemen. Als je je blik afwendt van de pijn, ongemakken, frustraties, tegenslagen en onzekerheden die je ziet, kan er geen compassie volgen. We zijn echter een cultuur die zich afwendt van pijn en lijden. Het moet allemaal goed en gelukkig zijn. We willen het niet zien of we durven het niet te zien. We weten niet hoe we ermee moeten omgaan, of het geeft het idee dat het leven mislukt is door de aanwezigheid van lijden.

Reflectie: Durf je echt pijn onder ogen te zien?

Neem je eens voor om pijn die je opmerkt echt te zien. Dit betekent ook dat je het ziet als pijn, zonder poging het te verlichten. Je ziet de rauwe, ongeparfumeerde werkelijkheid onder ogen. Dit vraagt moed en ruimhartigheid. 

Meevoelen en dieper begrijpen

Dit tweede element vraagt ook de moed om te voelen en mee te voelen met anderen. Dit vraagt openheid, tijd en aandacht.

Oefening: Denk aan iemand die lijdt. Laat je raken door wat er bij hem omgaat. Merk wat er bij jou gebeurt. Kan je meevoelen? Je tracht ook te begrijpen wat deze ervaring betekent voor de ander in de ruimere context van zijn leven. Je gaat als het ware in zijn schoenen staan.

De wens tot verzachting

Deze derde stap maakt het verschil met empathie, namelijk die diepe betrokkenheid en wens tot verzachting.  Zonder deze wens kan je empathie (stap 1& 2) tot meer stress lijden omdat je niet het gevoel hebt dat je iets te bieden hebt (stap 3). En dat is frustrerend, je geraakt verloren in je eigen emotionele en mentale reacties en je wilt dat het weggaat omwille van dit ongemak, eerder dan vanuit betrokkenheid met de ander. Of je wilt zelf weg …. Je bent verstrikt in medelijden en/of er treedt compassie-collaps op. Met compassie heb je altijd iets aan te bieden: de wens van je welwillende hart. En dit versterkt het hart van veerkracht.

Oefening: een compassievolle intentie.

Stel je iemand voor die lijdt. Zie het en laat je raken ( stap 1 & 2). Stel je vervolgens voor dat je bij die persoon aanwezig bent en hem je wensen schenkt ( stap 3). Moge het goed gaan met jou. Moge je gelukkig zijn. Moge je vrij zijn van lijden

Helpen en soms niets doen

Het vierde element is de daadkracht om te doen wat je kan om het lijden van anderen en van jezelf te verzachten. Soms is het echt nodig om iets te doen en echt te helpen. De woorden van Sai Baba zijn hierbij best inspirerend: “Helpende handen zijn belangrijker dan biddende lippen”

Reflectie: wie wil ik helpen? Hoe?

Toch kan je de ander vaak niet redden van zijn lijden. De wijsheid van compassie houdt in dat je begrijpt dat je de ander niet kan ‘redden’, maar alleen kan ondersteunen en dat lijden noodzakelijk kan zijn om diepere inzichten te verwerven om een rijker mens te worden. Je kan de ander wel je liefde geven en dat kan de ander ondersteunen in het midden van de uitdagingen van zijn leven. En je kan hopen dat de ander inzichten zal verwerven waarmee hij zichzelf zal redden.

Compassie gaat om ‘mee’ dragen

In de Tibetaanse traditie wordt voor compassie het (intense) beeld van een moeder gebruikt die haar kind achterna holt, dat meegesleurd wordt door de rivier. Maar de moeder heeft geen armen, wat betekent dus dat ze haar kind niet kan redden. Maar ze koestert de meest oprechte en vurige wens dat het kind zichzelf kan redden.

En ook jezelf dragen

En het is daarbij soms nodig compassie aan jezelf te geven voor de machteloosheid die je misschien ervaart. En op dezelfde manier laat de wijsheid van compassie je begrijpen dat jij de ander niet kan vrijwaren van pijn of tegenslag, wat je ook doet. Je zorgt voor de balans tussen compassie en zelfcompassie. Als jij je compassie aan anderen geeft, zal je dus ook aanvaarden dat je niet alles kan doen voor de ander, want anders verlies je je zelfcompassie. Je leert dus tijdig nee te zeggen. Je kan niet iedereen redden!

Reflecties

  • Hoe is voor jou de balans tussen compassie en zelfcompassie?
  • Wil je te veel ‘ helpen’ ten koste van jezelf?
  • Misschien is het nodig dat je wat meer ruimte neemt voor jezelf?
  • En terzelfder tijd compassievol aanvaarden dat je misschien toch eens je grenzen zal overschrijden…

David Dewulf is arts en introduceerde het begrip ‘mindfulness’ in Vlaanderen. Hij volgde opleidingen over de hele wereld en legde zich toe op Mindfulness, Tao, Life Coaching en Mind/Body Medicine. Hij werkte 7 jaar lang samen met de universiteit Gent voor depressie en met KU Leuven voor wetenschappelijk onderzoek.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *